Bouw moet laten zien dat het menens is
door prof. Hennes de Ridder
In een eerste artikel ‘Gepubliceerde
feiten bouwfraude bevestigen wat we al wisten’
van 25 maart 2004 ging Hennes de Ridder in op het afrekenen
met het verleden. In dit afsluitende tweede artikel geeft
hij zijn visie op de moeilijke maar noodzakelijke cultuuromslag.
Ik sloot het vorige artikel af met het gegeven dat velen
vinden dat aanbodgestuurd werken in de bouwsector helemaal
niet zo slecht is. De bouw kent immers geen klant, zo lijkt
het. Er zijn teveel vragers die met een bouwwerk van doen
hebben: financiers, eigenaars, stakeholders, gebruikers,
regelgevers. Dat maakt het in de ogen van velen onmogelijk
om vraaggestuurd te werken omdat men niet weet naar wie
men moet luisteren. Dit denken heeft geleid tot de diepgewortelde
overtuiging dat vraag en aanbod niet op een integrale wijze
op elkaar kunnen worden afgestemd en dat in plaats daarvan
eerst de vraag zo goed mogelijk moet worden gespecificeerd
en dan pas het aanbod kan worden gemobiliseerd. De bouw
wijkt hiermee af van veel andere branches. Niemand in ‘normale
branches’ werkt volgens dit principe; eenvoudigweg
omdat geen enkele vrager zijn vraag kan specificeren zonder
te weten wat het aanbod is, en welke alternatieve antwoorden
mogelijk zijn op zijn vraag.
Het aanbod is daarbij veelal geïntegreerd georganiseerd
waardoor producten op een effectieve en efficiënte
manier kunnen worden ontworpen en voortgebracht.
Investeringskosten
In de bouw daarentegen verzamelt zich rondom de opdrachtgever
een groot aantal adviserende aanbieders die – veelal
op basis van vrijblijvendheid, inspanningsverplichting,
nagenoeg risicovrij en volgens het ‘uurtje-factuurtje-principe’
assisteren met het specificeren van de vraag. Die adviseurs
pretenderen de vrager daarbij de ‘mogelijkheden’
voor te schotelen doch dat is door het ontbreken van echte
specifieke uitvoerings- en exploitatiekennis alsmede harde
prijsconsequenties vaak toch niet echt het geval.
De typisch Nederlandse bouwteams zijn daar een uitzondering
op. De extra kosten rondom de vraagspecificatie van de bouwopgave
zijn door deze ‘extra assistenties’ wel altijd
erg hoog. De kans op substantieel meerwerk blijft vaak ook
groot omdat vraag en aanbod vaak toch niet echt goed op
elkaar blijken te zijn afgestemd, doordat risico’s
voor zover ‘überhaupt’ mogelijk niet goed
in kaart zijn gebracht, en doordat er niet op levenscycluskosten
wordt gestuurd maar op investeringskosten waarmee er geen
‘drive’ is voor aanbiedende partijen om met
de opdrachtgever mee te denken ‘voorbij de oplevering’.
Zolang deze situatie blijft zijn echte doorbraken in de
bouw niet te verwachten, en lopen we het risico dat het
met de toegenomen claimcultuur alleen maar erger wordt.
Door sommigen wordt Engeland als voorbeeld gesteld voor
het bouwen in Nederland. Vreemd omdat veel zaken –
waaronder de bouw – in Engeland niet bepaald beter
maar vaak veel slechter zijn geregeld dan in Nederland (in
Engeland wordt overigens Nederland vaak als ‘lichtend
voorbeeld’ gesteld).
In Engeland is bijvoorbeeld de vraagspecificatie vooraf,
op grond van hun cultuur waarin alleen het geschrevene telt,
volledig uit de hand gelopen. De metersdikke contracten
die voor een vaste prijs moeten worden uitgevoerd zijn voor
adviseurs en juristen natuurlijk een paradijs.
Opdrachtgevers en gebruikers zijn hier vaak voor jaren aan
overgeleverd. Door alles vast te leggen kunnen zij ook nog
eens veel geld verdienen aan ingewikkelde incentive contracten
en wijzigingen die achteraf nodig blijken te zijn. Dit terwijl
de incentives er juist op gericht zijn de primaire kosten
binnen de perken te houden.
Ook in Nederland zien we nu DBFMO-contracten met vaste prijs
(uitbesteden op afbetaling) verschijnen waar niemand beter
van wordt behalve de direct betrokken adviseurs.
Autokoper
Wat moet dan wel? Het meest essentiële dat de bouw
van andere sectoren zoals bijvoorbeeld de autobranche zou
moeten leren is dat daar veel duidelijkere rolverdeling
tussen vraag en aanbod is, en er duidelijkheid bestaat over
de waarde die men geleverd krijgt tegen welke prijs. Een
autokoper komt niet met een eigen auto-ontwerper, een eigen
financieel adviseur, een eigen engineer en een eigen onderhoudsdienst
naar een paar showrooms om een auto te kopen. Dat doet de
huidige vrager in de bouw met zijn bouwvraag echter wel.
Wat er dus moet gebeuren is dat alle adviseurs samen met
overige aanbieders aan de aanbodkant gaan opereren, en op
een geïntegreerde wijze. Een daarbij behorende grote
omslag is dan dat de bouw niet meer de output aan het begin
van het proces fixeert, vervolgens kijkt wat er te koop
is en een lang en duur traject ingaat van vergeefs sturen
op input. In plaats daarvan zullen we de output (waarde)
meetbaar moeten maken en vervolgens in de selectie van partners
en de totale procesvoering moeten gaan sturen op output/prijs
verhouding.
De vrager doet dan zaken met concurrerende ketens waarin
de verschillende soorten aanbieders gebundeld opereren,
dus inclusief adviseurs, aannemers, exploitanten, verzekeraars
en leveranciers, gericht op integraal aanbod van het eindproduct,
gericht op de klant en gebruiker(s) van het product over
de levenscyclus. Slechts dan wordt vraaggestuurd bouwen
werkelijkheid en zullen zowel sector als markt kunnen opleven
in een transparante en zakelijke context.
Moeilijk? Ja en nee. Nee, omdat normale mensen al lang zo
handelen en het dus niet moeilijk kan zijn. Vraag het maar
aan de auto-, fietsen- en vakantieverkopers om de hoek,
die kunnen het allemaal haarfijn uitleggen, en de output/prijs
verhouding staat al in hun foldertjes. Ja, omdat dit een
cultuuromslag inhoudt waarbij het huidige denken en doen
compleet moeten veranderen.
Uitstellen helpt volgens mij niet, want opdrachtgevers,
gebruikers en overheid zullen niet langer wachten op de
bouw, die nu eindelijk eens zal moeten laten zien dat het
menens is met de beloofde verandering van de sector, en
zal dat ook moeten laten zien.
Prof. H. de Ridder is hoogleraar methodisch ontwerpen
aan de faculteit civiele techniek en geowetenschappen, TU
Delft.
eMail: H.A.J.deRidder@ct.tudelft.nl
bron: Cobouw
10:28:15 PM 
|
